Wstęp
Wrocław powszechnie uznaje się za jedno z najbardziej zielonych miast Polski - prawie jedna czwarta jego powierzchni to tereny zieleni: 2 tys. hektarów lasów oraz 650 ha parków. Obecnie możemy naliczyć, aż 44 parki i 14 lasów w obrębie miasta. Niestety, pomimo to, zielony Wrocław to mit. Zieleń w mieście jest to głównie zasługa przedwojennych włodarzy miasta, natomiast powojenne parki to głównie dawne cmentarze. Co również dość istotne, z punktu widzenia mieszkańców, największe zielone kompleksy znajdują się na opłotkach miasta (Las Marszowicki, Osobowicki, Rędziński, Ratyński...), z dala od wielkich osiedli. Jak bardzo Wrocławianom brakuje zieleni i kontaktu z przyrodą można się przekonać odwiedzając w pogodny weekend dowolny park lub tereny nadrzeczne w Śródmieściu.
Proponując Trasę Parkową pragniemy pokazać Państwu najładniejsze i największe parki oraz obszary leśne we obrębie szeroko pojętego śródmieścia Wrocławia. Szutrowe szerokie, alejki, wśród często egzotycznej roślinności oraz całkowity brak ruchu samochodowego sprawiają, że tego rodzaju tereny doskonale nadają się do uprawiania turystyki rowerowej. Prosimy o uważanie na pieszych w parkach – mają tu pierwszeństwo.
Informacje praktyczne
- Przebieg trasy:
Park Zachodni – ul. Bajana – ul. Szybowcowa – ul. Idzikowskiego – Las Kuźnicki – ul. Żernicka – Park Tysiąclecia – ul. Graniczna – ul. Sokalska – ul. Krzemieniecka – Las Oporowski – ul. Solskiego – Park Grabiszyński – Górka „Mała Sobótka” – ul. Racławicka – ul. Krzycka – Park Południowy – ul. Skierniewicka – ul. Weigla - ul. Spiska – al. Armii Krajowej – ul. Krakowska – Park Wschodni – ul. Krakowska – ul. Wilcza – Krzywa Grobla – ul. Rakowiecka – Kładka Zwierzyniecka – Grobla Szczytnicko-Bartoszowicka – ul. Wróblewskiego – ul. Zielonego Dębu – ul. Dembowskiego – Park Szczytnicki (Hala Stulecia ) – ul. M. Kopernika – ul. F. Chopina – kąpielisko Morskie Oko.
- Nawierzchnia trasy – jaki rower?
Nawierzchnia jest bardzo zróżnicowana – od ubitego żwiru, gruntowej drogi, asfaltu, aż po kostkę brukową. Pokonanie jej jest możliwe praktycznie każdym rowerem, ze wskazaniem na rower typu trekkingowego lub, ATB.
- Stopień trudności:
Trasa jest dosyć łatwa i tylko miejscami musimy korzystać z jezdni.
- Czas i długość:
Trasa ma około 30 km i pokonanie jej zajmie nam około połowy dnia. Warto jednak poświecić więcej czasu na leniwym objeżdżaniu ścieżek w parkach.
Opis trasy
Początek naszej trasy znajduje się przy hali widowiskowo-sportowej "Orbita" na ul. Wejherowskiej 2.
- [0,0 km] Park Zachodni (Hala Orbita)
Park Zachodni ma charakter rekreacyjno-sportowy ze względu na obiekty, jakie na jego terenie się znajdowały i się znajdują. Utworzony został w latach 1905-1910 według projektu H. Richtera, przy współudziale J. Erbego. Park otaczał wrocławskie nekropolie: cmentarz żydowski, katolicki cmentarz św. Mikołaja oraz cmentarz komunalny. Początkowo zajmował powierzchnię 50 ha, w okresie międzywojennym powiększono go do 75 ha. W 1915 roku wybudowano tu, altanę wg projektu K. Klimma. Dzięki powstaniu leśnego kąpieliska Kozanowskiego oraz dwóch placów sportowych w 1928 roku, w okresie międzywojennym park nabrał charakteru sportowo-rekreacyjnego. W okresie oblężenia Festung Breslau - kwiecień 1945 r., było to miejsce krwawych walk. W 1967 roku Park powiększono o miejsca po zlikwidowanych ostatecznie cmentarzach. Ich ślady możemy dostrzec obecnie – powrastane w drzewa fragmenty żeliwnych krzyży, a nawet pojedyncze, kamienne nagrobki.
Pierwotna w obiegu były dwie nazwy parku: „Bebelpark” (od nazwiska, A. Bebela, niemieckiego reformatora społecznego) oraz Westpark. Po 1933 roku, kiedy naziści objęli władzę Westpark (czyli po prostu Park Zachodni) stał się oficjalną nazwą.
Warto się pokręcić po parkowych, alejkach i zobaczyć: secesyjną figurę, anioła na postumencie koło kościoła św. Jadwigi przy ul. Pilczyckiej, schron kompanii piechoty z przełomu XIX i XX wieku, okaz bluszczu pospolitego w części przy cmentarzu żydowskim, polanę widokową koło Odry, boisko do gier sportowych w rejonie ulic Pałuckiej i Ślężańskiej oraz, aleję dębową, która ciągnie się wzdłuż Odry.
Z Parku Zachodniego możemy Groblą Kozanowską udać się do sporego kompleksu leśnego - Lasu Pilczyckiego, leżącego nad ujściem Ślęzy do Odry (na zachód), lub dojechać do Polanki Popowickiej i dalej na górkę Szczepińską (w kierunku wschodnim).
Park opuszczamy przy Cmentarzu Żydowskim i wjeżdżamy w ulicę Bajana, a następnie skręcamy w prawo w ul. Szybowcową. Jedziemy wzdłuż budynków i skręcamy w lewo, kierując się na Kościół Miłosierdzia Bożego. Za świątynią wjeżdżamy w ul. Idzikowskiego, przekraczamy tory kolejowe, i zaraz za nim skręcamy w prawo – wzdłuż linii kolejowej. Ścieżka dojedziemy do Lasu Kuźnickiego.
Jest to las komunalny leżący wzdłuż rzeki Ślęży. Ma on powierzchnie 9,3 ha i składa się głównie z dębów, jesionów i grabów. W środkowej części znajduje się niewielki, zdewastowany cmentarz poniemiecki. Jedziemy mijając las po prawej stronie i polanką, pomiędzy stadionem i ogródkami działkowymi, docieramy do ulicy Puckiej i jedziemy nią, aż do torów kolejowych. Przejście pod torami znajduje się pod mostem kolejowym nad Ślęzą. Wjeżdżamy na ulicę (ruchliwą!) ul. Żernicką i za mostem skręcamy w lewo na dróżkę prowadzącą do Parku Tysiąclecia.
- [5 km] Park Tysiąclecia (Milenijny)
To najnowszy wrocławski park – jest położony w północnej części osiedla Muchobór Wielki. Ogłoszony w 2000 roku konkurs na opracowanie koncepcji parku wygrał projekt przygotowany przez zespół z Politechniki Wrocławskiej:, Alina Drapella-Hermansdorfer, Paweł Ogielski, Teresa Lorenz i Ryszard Majewicz oraz studenci wydziału, architektury. W zatwierdzonym projekcie przewidziano, że na 90 hektarach terenów zielonych znajdą się: "Aleja Dziesięciu Wieków”, w której będzie 1000 drzew dziesięciu gatunków: modrzewia, lipy, wiśni, jarzębiny, świerku, jodły, klony, magnolii, jesionu, sosny. Wzdłuż, alei powstanie tzw. psia ścieżka. Na terenie parku zobaczymy też sztuczny wąwóz i źródło - "Liczyrzepy". Z tzw. "Forum Stu Źródeł" będzie tryskało w górę 100 fontann. W części rekreacyjnej przewidziano powstanie sztucznego zbiornika wodnego, przy którym znajdzie się przystań jachtowa i plaża.
Obecnie niewiele udało się zrealizować z tych planów, ale może w przyszłości… Park pokonujemy ścieżką wzdłuż Ślęży, przekraczamy mostek nad rzeczką Kasina i dojeżdżamy do ul. Granicznej, następnie do ronda przy ul. Mińskiej. Tutaj kierujemy się do stacji paliw i dalej ścieżką wzdłuż torów kolejowych jedziemy cały czas, aż do ulicy Krzemienieckiej, którą dotrzemy do lasu Oporowskiego.
Las Oporowski leżący wzdłuż rzeczki Ślęzy, choć niewielki – ma tylko 8 ha - ze względu na oddalenie od osiedli ludzkich i bogate podszycie, stał się ostoją przyrody na tym terenie. O, atrakcyjności tego miejsca może świadczyć obecność słowików oraz zagnieżdżenie się kruka na słupie przebiegającej obok linii energetycznej. W części północnej rośnie dąb, a w południowej lipa z domieszką grabu i dębu.
Przejeżdżając na drugą stronę Ślęzy przy najbliższej okazji dojeżdżamy do kolejnego parku na naszym szlaku.
- [12 km] Park Grabiszyński
Park ten (o powierzchni 48 ha) znajdujący się przy ul. Grabiszyńskiej pomiędzy, al. Gen. J. Hallera i rzeką Ślęzą powstał na terenie dawnego cmentarza niemieckiego, którego ślady cały czas są obecne. Na terenie parku znajdują się trzy cmentarze: Cmentarz Żołnierzy Włoskich (1914-1918) poległych w bitwie pod Caporetto w czasie I wojny światowej, który powstał dzięki staraniom rządu włoskiego w 1928 roku, Cmentarz Żołnierzy Polskich (1939-1945), na którym są groby nieznanych żołnierzy oraz zaniedbany cmentarz z grobami małych dzieci, które zginęły podczas wojny (obok pętli tramwaju nr 5 i wejścia na Cmentarz Grabiszyński). W parku, który ma dosyć dziki charakter znajdują się place zabaw dla dzieci (huśtawki, piaskownice itp.), dużo ławek do siedzenia, ścieżka zdrowia, polany oraz pole do minigolfa. Wart zwrócić uwagę na zachowana aleję lipową.
Nasza trasa biegnie przez park, następnie wzdłuż strumienia Grabiszynki – prawego dopływu Ślęży i dalej przez wzgórze Skarbowców (zwane "Małą Sobótką"). Nasz kolejny cel to Park Południowy.
Park Południowy, założony w latach 1892 - 1897 według projektu, architekta krajobrazu Hugo Richtera jest przykładem XIX-wiecznej sztuki ogrodowej. Zaprojektowany został w stylu krajobrazowym jako element planowego, przestrzennego rozwoju miasta. Obecnie jest to drugi największy park Wrocławia i zajmuje powierzchnię 22,5 ha. To właśnie tu mieścił się jeden z największych wrocławskich lokali gastronomicznych - słynna restauracja Haasego, właściciela browaru przy ulicy Krakowskiej. Warto zwiedzić: taras widokowy na stawie, dawniej zwany tarasem Landsberga, ogród bylinowy od strony ul. Powstańców Śląskich i Waligórskiego z zabytkowym pawilonem widokowym "Grzybek" tuż przy nasypie kolejowym, a także jeden z pierwszych we Wrocławiu, drewniany plac zabaw dla dzieci.
Z parku wyjeżdżamy ulica Skierniewicką i dalej ulicą. R. Waigla wjeżdżamy do Parku Skowroniego.
Utworzony został w 1967 roku po likwidacji cmentarza katolickiego św. Maurycego i cmentarzy ewangelicko-luterańskich: św. Marii Magdaleny oraz Zbawiciela i św. Jana. Zachował się w kompozycji przestrzennej dawny układ cmentarzy i typowa dla nich roślinność. Rozpościera się na południe od, al., armii Krajowej i po obu stronach ul Spiskiej i Działkowej. W jego otoczenie wkomponowane są obiekty MOSiR-u – Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji: baseny, sala gimnastyczna i lodowisko.
Po zwiedzeniu parku udajemy się na bardzo ruchliwą al. Armii Krajowej, wzdłuż której na szczęście jest ścieżka rowerowa. Jedziemy nią w kierunku wschodnim, aż do samego końca ulicy, ponad torami i ul. Krakowską. Po zjeździe ze „ślimaka” (estakady) i po przejechaniu (w lewo) kawałek ul. Krakowską wjeżdżamy przez most Parkowy do Parku Wschodniego.
Park Wschodni, mieści się przy ulicy Krakowskiej i zajmuje obszar około 30 ha w widłach Dolnej i Górnej Oławy. Ponieważ z każdej stronty jest otoczony korytem rzeki, często określa się go mianem "parku na wyspie". Autorem zrealizowanego w latach 1927-29 projektu był P. Dannenberg – znany wrocławski ogrodnik. W Ostparku – bo taka była jego niemiecka nazwa znajdowała się restauracja z tarasem, boisko, place do gier, rzeczne kąpielisko z plażami oraz przystań łódek. Do dzisiejszych czasów przetrwały tylko kamienne schody z przystani. Park jest końcowym elementem ciągu spacerowego znajdującego się w pasie między Odrą, a Oławą.
Główna cechą tego parku jest jego naturalistyczność – takie było tez zamierzenie twórcy. Od początku zachowano swobodny układ cieków wodnych oraz wykorzystano roślinność charakterystyczna dla bagien i łąk nizinnych. Na łące, w centrum której znajduje się oczko wodne, możemy znaleźć zawilce, chabry oraz koniczynę. Park wschodni jest uznawany za najbardziej dziki park we Wrocławiu i co ciekawe można w nim spotkać sarny, czy lisy. Tutaj tez rośnie jedyny we Wrocławiu korkowiec.
Aby kontynuować nasza wycieczkę wycofujemy się z parku (niestety brak kładki widocznej na niektórych mapach, łączącej z ul. Wilczą) i wracamy na ul. Krakowską, przejeżdżamy pod „ślimakiem” i wąską dróżką – obok starych torów kolejowych – docieramy do ul Wilczej. Skręcamy na kładkę Siedlecką i zaraz za nią skręcamy w lewo, na Krzywa Groblę (można również zjechać z kładki prosto i dojechać do Odry znajdującej się z drugiej strony Lasu).
Las Rakowiecki to 22 hektarowy komunalny las, w którym możemy odnaleźć np. resztki stanowisk, artylerii przeciwlotniczej z czasów II Wojny Światowej (więcej w opisie trasy Twierdzy Wrocław). Nieco zarośnięta ścieżka przechodzi w ulicę Rakowiecką, którą dojedziemy do Kładki Zwierzynieckiej. Przekraczamy Odrę, i kierujemy się w prawo – wzdłuż ogrodzenia ZOO. Znajdujące się po bokach wału dostojne dęby są chronionymi zabytkami przyrody. Z nasypu zjeżdżamy na wysokości stadionu „Ślęza”. Przez maleńki Park Dąbski, a następnie przekraczając ulicę Wróblewskiego wjeżdżamy do największego wrocławskiego parku - Parku Szczytnickiego.
Park będący jednym z najstarszych i najbardziej znanych we Wrocławiu zajmuje czwarte miejsce pod względem różnorodności i bogactwa drzewostanu w Europie.
Początki sięgają lat 1780-1784, kiedy to książę Hohenlohe – Ingelfingen utworzył w Szczytnikach – wsi, której był właścicielem – podmiejską rezydencję otoczoną ogrodem zwanym książęcym oraz parkiem w stylu, angielskim. Znalazło się tutaj miejsce dla kręgielni, strzelnicy, ujeżdżalni, oranżerii oraz domu do gry w bilard. Większą część parku udostępniono mieszkańcom Wrocławia. Na początku XIX wieku – podczas wojny francusko-pruskiej - park został zniszczony, a w kolejnych latach podzielono go na mniejsze części i sprzedano. Tradycja podmiejskich spacerów wrocławian w dawnych Szczytnikach przetrwała pomimo likwidacji parku. Dzięki wyścigom konnym organizowanym od 1833 w pobliskim Dąbiu oraz otwarciu w 1865 roku nieopodal ZOO podjęto w 1854 roku decyzję o scaleniu dawnego Ogrodu Książęcego.
W kolejnych latach park był powiększany o nowe tereny – między innymi dodano do niego lasek położony na południe od dawnego Ogrodu Książęcego, a następnie obszar wokół toru wyścigów konnych. Powstały nowe pomniki, stawy, liczne obiekty sportowe, a nawet wyznaczono ścieżki rowerowe. Kolejnym punktem zwrotnym w historii tego największego parku była budowa Hali Stulecia (w czasach PRL zmieniono nazwę na Halę Ludową), Pawilonu Czterech Kopuł oraz stawu z pergolą na okoliczność Wystawy Stulecia w 1913 roku z okazji setnej rocznicy bitwy narodów pod Lipskiem. Wystawa składała się z prezentacji sztuki ogrodowej, czego przejawem jest istniejący do dziś Ogródek Japoński, a także sztuki cmentarnej, reprezentowanej przez przywieziony z terenów Opolszczyzny kościółek pod wezwaniem św. Jana Nepomucena. Wschodnia część parku jest przeznaczona pod tereny rekreacyjne ze Stadionem Olimpijskim na czele (zobacz też opis trasy "
Od gotyku do modernizmu")
Po przekroczeniu ruchliwej ul. Wróblewskiego wjeżdżamy na ul. Zielonego Dębu. Przy końcu ulicy znajdują się ciekawa zabudowa - pozostałości po wystawie z 1920 roku "Wohn- und Werkraum, ausstellung" (WuWA), poświęconej projektowaniu budownictwa mieszkaniowego i miejsc pracy. Wystawa miała być zarówno przeglądem prekursorskich rozwiązań, architektonicznych i urbanistycznych, jak i poligonem doświadczalnym dla nowych materiałów budowlanych. Po lewej stronie na końcu znajduje się „Dom dla samotnych oraz bezdzietnych małżeństw” projektowany i wzniesiony przez Hansa Scharouna – tzw. Wzorcowy Dom nr 31. Obecnie budynek jest wykorzystywany jako "Park Hotel".
Wycieczkę po parku zaczynamy ze skrzyżowania ul. Dembowskiego i Kopernika. Przed budynkiem stoi jeden z najsłynniejszych dębów szypułkowych we Wrocławiu – „Dziadek”. Jego korona ma rozpiętość 21 m, a obwód liczy sobie 580 cm. Ciekawostka jest fakt, że ochroną objęty jest także szkodnik, żerujący na "Dziadku" - kozioróg dębosz. Aby dojechać do Hali Stulecia wjeżdżamy w aleję Dąbską i skręcamy w lewo obok drewnianego kościółka Św. Jana Nepomucena. Nim dojedziemy do Pergoli znajdującej się przy Hali, warto jeszcze zwrócić na dziwny budynek z daszkiem wspartym na długich i cienkich kolumnach - znajdujący się po zachodniej stronie stawu. Budynek z dwoma misiami na dziedzińcu był „Wzorcowym Sanatorium dla Dzieci", obecnie działa tu przedszkole.
Pergola wybudowana z okazji wystawy w 1913 roku, to sztuczny staw z fontanną, dookoła którego biegnie aleja opleciona winoroślą. Tutaj zachecamy do udania się na zwiedzanie terenów wokół Hali Stulecia - Pergoli, Iglicy i Pawilonu Czterech Kopuł. Po powrocie na miejsce jedziemy do zrewaloryzowanego w 1997 roku Ogrodu Japońskiego. Po Wystawie w 1913 roku ogród został zlikwidowany i dopiero w latach 1968-1970 próbowano go odtworzyć. Wzniesiono replikę Złotego Pawilonu z Kioto z częścią poświęconą pamięci ofiar Hiroszimy. Zwiedzanie ogrodu jest płatne.
Mijając Ogród Japoński wzdłuż płotu przy torowisku tramwajowym, kierujemy się za ogrodzeniem w prawo, a następnie w lewo, na małe wzniesienie. Stamtąd zjeżdżamy w dół, do ul. Kopernika. Aby dojechać do drugiej części Parku Szczytnickiego musimy przekroczyć ruchliwą dosyć jezdnię (ul. Mickiewicza), mijając po prawej stronie Obserwatorium, astronomiczne Uniwersytetu Wrocławskiego z charakterystyczną kopułą. Kontynuujemy podróż ulica Kopernika, a następnie parkowymi, alejkami zdążmy do w kierunku ulicy Fryderyka Chopina.
Naszą wycieczkę kończymy przy kąpielisku Morskie Oko i wzgórzu Kilimandżaro (za czasów niemieckich Leerbeutelberg), które powstało z ziemi uzyskanej podczas przekopywania kanałów żeglugowego i powodziowego. Przed wojną zostało silnie ufortyfikowane - do dziś można oglądać na jego szczycie resztki zburzonego bunkra (więcej o tym w opisie trasy Twierdzy Wrocław). W latach 60. wzgórze było wykorzystywane przez miłośników jazdy na motocrossach, a trzydzieści lat później zagościli tutaj „mountain bikerzy” (więcej na ten temat także w opisie pętli Wielkiej Wyspy).
Track GPS
Pobierz spakowany track w fomracie .gpx dla Trasy Parkowej
* * * * *
Opracował: Marcin Jakub Korzonek, Wrocław 2007
Kopiowanie, powielanie i wykorzystywanie w celach komercyjnych tylko za zgodą Dolnośląskiej Fundacji Ekorozwoju
