Wstęp
Nazwa „Wielka Wyspa”, choć istniała już wcześniej, upowszechniła się wśród mieszkańców Wrocławia w czasie i po powodzi stulecia w 1997 roku. Mianem tym określa się wyspę na prawym brzegu Odry ukształtowaną w wyniku regulacji rzeki prowadzonej od XVI do XX wieku. Wyspa obejmuje obecne dzielnice: Zacisze, Zalesie, Szczytniki, Dąbie, Sępolno, Biskupin oraz Bartoszowice. Od XVIII wieku, tereny te były urbanizowane jako przedmieścia o charakterze rezydencjalnym i wypoczynkowym. Obecnie funkcja ta jest stale podtrzymywana: w obrębie Wyspy znajduje się Park Szczytnicki, ZOO, tereny wystawowe, Stadion Olimpijski, Hala Stulecia (dawniej: Ludowa) – wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz kąpielisko Morskie Oko. Duża powierzchnia terenów zielonych oraz brak terenów przemysłowych sprawiło, że cały ten obszar jest też nazywany „zielonymi płucami Wrocławia” (zobacz też wstęp do opisu trasy "
Od gotyku do modernizmu").
Trasa, którą proponujemy, biegnie brzegiem Wielkiej Wyspy – praktycznie cały czas koroną wału przeciwpowodziowego. Jest to bardzo znany i uczęszczany szlak spacerowy, dlatego też należy baczyć na pieszych poruszając się tutaj na rowerze.
Informacje praktyczne
- Przebieg trasy:
Most Zwierzyniecki – ul. K. Bartla – Grobla Szczytnicko - Bartoszowicka – Most Szczytnicki – Grobla Szczytnicko - Bartoszowicka (Zacisze) – Mosty Jagielońskie – Grobla Kanałowa – Most Chrobrego (Swojczycki) – Grobla Kanałowa – Most Bartoszowicki – Grobla Szczytnicko - Bartoszowicka (Park Biskupiński, ZOO) – Most Zwierzyniecki
- Nawierzchnia trasy – jaki rower?
Droga, a właściwie ścieżka jest pokryta ubitym żwirkiem oraz betonową kostką brukową. Pokonanie jej jest możliwe praktycznie każdym rowerem, nawet bez przerzutek.
- Stopień trudności:
Trasa jest bardzo łatwa i pokonanie jej jest możliwe każdym rowerem. Z uwagi na fakt, że ani razu nie korzystamy z jezdni z ruchem samochodowym propozycja jest szczególnie adresowana do zroweryzowanych rodzin z dziećmi. Jedynymi miejscami gdzie należy uważać to miejsca przekroczenia jezdni na ul.Wróblewskiego i Mickiewicza (przy moście Zwierzynieckim i Chrobrego) oraz na Al. Kochanowskiego przy moście Szczytnickim.
- Czas i długość:
Trasa ma tylko 13 kilometrów i bez większych trudów pokonamy ją w godzinę. Warto jednak zarezerwować sobie więcej czasu na podziwianie widoków oraz na odwiedzenie ZOO, Parku Szczytnickiego, terenów wystawowych obok Hali Stulecia, czy też Wyspy Opatowieckiej.
Opis trasy
Startujem spod Mostu Zwierzynieckiego, od strony zbiegu ulic Wróblewskiego / Mickiewicza.
- [0 km] Most Zwierzyniecki
Początek trasy znajduje się przy północno-zachodnim narożniku ZOO, skąd po przekroczeniu ulicy Zygmunta Wróblewskiego oraz Adama Mickiewicza (przejście dla pieszych) udajemy się ścieżką nad Odrą zwaną Starą Odrą. Po lewej mijamy jeden z najpiękniejszych wrocławskich mostów – Zwierzyniecki wzniesiony w latach 1895-1897. Powstał on w miejscy dawnego mostu drewnianego z 1665 roku zwanego Szczytnickim oraz Ceglarskim (od pobliskiej cegielni). Na początku XVIII wieku na moście była prowadzona kontrola przybyszów z obawy przed przeniesieniem dżumy. Obecnie jest to obiekt jednoprzęsłowy o konstrukcji kratowej. Bardzo okazale prezentują się cztery pylony z czerwonego piaskowca, na których zwieńczeniach umieszczono herb Wrocławia, a na pd.-zach. pylonie daty: „1655” oraz „1897” odwołujące się do lat budowy starego i nowego mostu.
Nasza trasa jest równoległa do reprezentacyjnej niegdyś ulicy Parkowej (dawnej Rosenbergów). Z wału po którym jedziemy widać doskonale kilka willi inteligencji i przemysłowców w różnych stylach (klasycystyczny, neobarok, renesans).
- [0,65 km] Liceum nr II im. Piastów Śląskich
Jedziemy małym parkiem mijając po prawej stronie charakterystyczny duży budynek z czerwonej cegły, obecne Liceum Ogólnokształcące nr II im. Piastów Śląskich. Budowlę wzniesiono w 1929 roku jako Gimnazjum św. Marii Magdaleny, w czasie wojny służył jako szpital. Jedna z legend krążących wśród uczniów mówi o tym, że budynek miał być wybudowany na planie swastyki, ale udało się zrealizować jedynie połowę projektu – stad ten nietypowy kształt. Jednak jest to tylko mit – szczególnie że ramiona są odwrócone w przeciwną stronę.
Parkowa dróżka skręca łukiem w prawo – do ulicy Parkowej, my natomiast jedziemy cały czas wzdłuż Odry kierując się na widoczny już Most Szczytnicki. Przekraczamy ulicę Jana Kochanowskiego wjeżdżając na Groblę Szczytnicko-Bartoszowicką. Na odcinku między Mostem Szczytnickim, a Mostami Jagiellońskimi jedziemy po trasie międzynarodowego szlaku rowerowego
EuroVelo 9 (znaki R9), który prowadzi nas aż do Adriatyku. Początkowo jedziemy szutrową drogą, która z czasem zamienia się w wyłożoną kostką brukową ścieżkę rowerową. Po chwili po prawej mijamy ciekawej konstrukcji stołówkę Akademii Medycznej, zwaną przez studentów popularnie ”Świnią”, a także akademiki tej uczelni.
- [2,5 km] północno-zachodni cypel Wielkiej Wyspy
Z prawej mijamy boiska, korty oraz halę sportową kompleksu hotelowo-rekraacyjnego. Zanim gwałtownie skręcimy na prawo – bo tak prowadzi nasza trasa – możemy udać się w lewo na najbardziej wysunięty na zachód cypel Wielkiej Wyspy, u zbiegu Kanału Powodziowego oraz starej Odry. Z tego miejsca można podziwiać widok na jaz iglicowy Psie Pole oraz nowe Mosty Warszawskie.
Teraz przed nami jest 4 kilometry wygodnej ścieżki (szutrowej i brukowanej) wzdłuż Kanału Powodziowego – oznaczonej jako Grobla Kanałowa. Po drodze miniemy Mosty Jagiellońskie. Jeśli ktoś ma zaś ochotę na trochę wertepów, to może zmienić wariant trasy na zdecydowanie bardziej "dziki" – za moste skręcić w lewo, na ulicą Folwarczną biegnącą pomiędzy Kanałem Żeglugowym, a Powodziowym (przebieg opisywany w trasie „Pętla Odrzańska”). Około 500 metrów za Mostami Jagiellońskimi, po prawej stronie mijamy wzgórze Kilimandżaro.
Jest to sztucznie usypane wzniesienie (127 m n.p.m.), usytuowane pomiędzy kąpieliskiem Morskie Oko, a Kanałem Powodziowym. Wzgórze przed wojną było silnie ufortyfikowane, do dziś można oglądać na jego szczycie resztki zburzonego bunkra (więcej o tym w opisie trasy Twierdzy Wrocław). W latach 60. były tutaj rozgrywane zawody na torze motocrossowym, później ścigali się kolarze przełajowcy, a z nastaniem ery roweru górskiego (lata 90.) zagościli tutaj „mountain bikerzy”. Obecnie częściej można tam zobaczyć amatorów rowerów grawitacyjnych („dirtowcy” i „downhillowcy”), którzy ćwiczą swoje umiejętności na „hopkach”. Na wzgórze od łagodniejszej strony z łatwością wiedziemy na rowerze wyposażonym w przerzutki. W gorące dni warto wykąpać się na kąpielisku Morskie Oko. Obok kąpieliska możemy natknąć się na pozostałości po dawnym biegu Odry zwane „Czarna Wodą” (zobacz też opisy tras „Pętla Odrzańska” i "
Od gotyku do modernizmu")
Kontynuując naszą trasę mijamy w oddaleniu po prawej stronie cztery wysokie konstrukcje stalowe – będące oświetleniem Stadionu Olimpijskiego i docieramy do kolejnego mostu – Chrobrego (Swojczyckiego). Tutaj musimy uważać na przejściu – przeprawa jest bardzo ruchliwa.
- [8 km] Most Bartoszowicki
Wjeżdżamy na Bartoszowice mijając uprzednio po prawej ręce cmentarz św. Rodziny i osiedle Bartoszowice. Dojeżdżamy do zielonego Mostu Bartoszowickiego będącego częścią Węzła wodnego Bartoszowice-Opatowice, który z kolei wchodzi w skład Wrocławskiego Węzła Wodnego (więcej o WWW w opisie trasy „Pętla Odrzańska”). Przy moście jest umieszczona tablica informacyjna dla rowerzystów z przebiegiem międzynarodowego
Rowerowego Szlaku Odry. Dalej kierujemy się asfaltową drogą w prawo, a gdy zza zakrętu wyłania się stopień wodny, wjeżdżamy na wał i po około 200 metrach dojeżdżamy do Jazu Opatowieckiego. Tutaj możemy zrobić odpoczynek na Wyspie Opatowieckiej (zwanej też „Wyspą Miłości”), lub spędzić aktywnie czas w Parku Linowym (oba obiekty opisane w „Pętli Odrzańskiej”).
Nasza trasa dalej biegnie po koronie wału. Zaraz za jazem, po prawej stronie zwraca uwagę duży – odnowiony częściowo budynek Etablissement Wilhelmshafen, który wzniesiono w roku 1880 jako obiekt turystyczno-rekreacyjny oraz przystań końcową statków wycieczkowych pływających po Odrze. Patrząc na obecny stan budynku, ciężko uwierzyć, że kiedyś było to gwarne miejsce przyciągające tłumy mieszkańców w ciepłe dni.
Jadąc dalej groblą po przejeżdżamy obok małego Parku Biskupińskiego założonego około roku 1938, z trawiastym boiskiem i kortami tenisowymi.
- [11 km] Harcerski Ośrodek Wodny Stanica
Około 300 metrów za budynkami Uniwersytetu Przyrodniczego (na prawo) mijamy po lewej stronie Harcerski Ośrodek Wodny „HOW Stanica” położony nad małą zatoką Odry.
Za Stanicą ścieżka biegnie pod przerzuconą nad Odrą rurą gazową, a za kolejnym zakrętem zobaczymy po prawej stronie Zameczek Odrzański (Etablissement Oderschlösschen). Do niedawna budynek ten należał do Akademii Wychowania Fizycznego. Przed wojną serwowano tutaj piwo warzone we własnym browarze. Cały kompleks – nawiązujący formą do obiektów uzdrowiskowych – posiadał kawiarnię, sale taneczne, restaurację, pokoje gościnne oraz werandę. Obok – nad Odrą był położony port "Wrocławskiego Towarzystwa Wioślarskiego i Kajakowego" oraz przeprawa promowa na drugą stronę Odry.
Jadąc dalej na zachód mijamy nowe osiedle powstałe na miejscu wyburzonej w 2007 roku Wytwórni Win (dokładnie: Dolnośląskich Zakładów Przemysłu Owocowo-Warzywnego). Przed wojną był tutaj Browar Engelhardta, do którego należał mijany wcześniej Zameczek Odrzański. Browar działał w latach 1868-1945. Obecnie ostała się jedynie wieża.
Zaraz za parkiem dochodzącym do obwałować zaczynają się tereny Ogrodu Zoologicznego. Dzięki początkowo metalowemu ogrodzeniu, przy pewnej dozie szczęścia mamy możliwość oglądania zwierząt (np. na wybieg dla wilków). Miejski Ogród Zoologiczny otwarto 10 VII 1865 roku na usianych małymi stawami terenach starorzecza Odry i jest drugim pod względem wieku na ziemiach polskich (po Ogrodzie w Toruniu założonym w 1797 r.). Ogród stale rozbudowywano, aż do roku 1921 kiedy to na skutek kryzysu polityczno-gospodarczego obiekt zlikwidowano i zaadoptowano na cele gastronomiczne. Reaktywacja nastąpiła w 1927 roku, a trzydzieści lat później Ogród został powiększony o tereny Wystawy Ziem Odzyskanych (więcej w opisie trasy „
Od gotyku do modernizmu”).
Choć obecnie wrocławskie ZOO jest uznawane za największe w Polsce (pod względem liczby wystawionych zwierząt), to standardy przetrzymywania tutaj zwierząt często mocno odbiegają od dominujących na świecie trendów i zasad.
- [13 km] Przystań Zwierzyniecka, Most Zwierzyniecki
Jedziemy cały czas wzdłuż ogrodzenia ZOO, mijając największą we Wrocławiu kładkę o konstrukcji linowej - Kładkę Zwierzyniecką. Powstała ona w 1976 roku w miejscu działającej jeszcze do lat 60-tych XX wieku przeprawy promowej. Na betonowym ogrodzeniu ZOO pojawia się w tym miejscu ciekawa i rozległa galeria graffiti. Po około 300 metrach docieramy do wyremontowanego po powodzi w 1997 roku Jazu Szczytnickiego. Został on wybudowany już w XVI wieku przy okazji wykonywania przekopu koryta Odry między Szczytnikami, a Bartoszowicami. Obecnie - po przebudowie, jest to jeden z najnowocześniejszych jazów z poduszka gumową napełniana wodą, która służy do regulacji wysokości poziomu wody. Stojąc nad jazem, warto się obrócić – z tego miejsca dobrze widać basztę - tzw. twierdzę niedźwiedzi. To jeden z najciekawszych, XIX-wiecznych pawilonów wrocławskiego ZOO.
Naszą trasę kończymy przy pobliskiej już przystani Zwierzynieckiej, wybudowanej w 1963 roku.. Przybijają do niej statki wycieczkowe „Goplana” i „Kaczuszka”.
Track GPS
Pobierz spakowany track w formacie .gpx dla Trasy Wielkiej Wyspy.
* * * * *
Opracował: Marcin Jakub Korzonek, Wrocław 2007
Kopiowanie, powielanie i wykorzystywanie do celów komercyjnych tylko za zgodą Dolnośląskiej Fundacji Ekorozwoju
Bibliografia:
- „Encyklopedia Wrocławia” pod redakcją Jana Harasimowicza
- „Wrocław od A do Z” - Zygmunt Antkowiak
- „Wrocławskie Zielone Wyspy – projekt zarządzania zasobami środowiska miejskiego” – pod redakcją Aliny Drapelli-Hermansdorfer
- Encyklopedia internetowa Wikipedia - http://pl.wikipedia.org/
- Portal „Wratislaviae Amici” - http://wroclaw.hydral.com.pl
- Portal „wRower.pl – Rowery od A do Z” - http://www.wRower.pl
